ÖZEL EĞİTİM
İnsan hayatı, doğumdan ölüme kadar geçen sürede farklı evrelerden oluşur, bu evreler
doğumla başlar; çocukluk, ergenlik, yetişkinlikle devam eder ve yaşlılıkla sonlanır.
Her dönemde, birbirinden etkilenen dil, zihinsel, fiziksel, sosyal-duygusal gelişim alanları
bulunur. Bu gelişim alanlarındaki basamakları gerçekleştiremeyen ya da gerçekleştirmekte
zorlanan bireyler özel eğitime gereksinim duymaktadır.
Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler açıklanırken birçok kavrama gerek duyulmaktadır.
Temel kavramların sonrasında özel eğitime ihtiyacı olan bireyin kim olduğu, yaygınlık
oranları, sınıflandırılması, nedenleri, bu bireylere sağlanan hizmetler ve özel eğitim personeli,
yasal düzenlemeler ve özel eğitimin tarihçesi bu bölümde yer alacaktır.
1.1 ÖZEL EĞİTİM VE ÖZEL EĞİTİME İHTİYACI OLAN BİREYLER
Özel eğitim, fiziksel, zihinsel, iletişimsel, sosyal ve duygusal gelişimlerindeki özelliklernedeniyle normal gelişimden farklılık gösteren ve normal eğitim-öğretimden yararlanamayan,
kısmen yararlanan veya yararlandığı halde destek programları ile eğitimlerini
devam ettirebilen bireyler için; özel olarak yetiştirilmiş personel tarafından ekip anlayışıyla
sunulan özel yöntem ve araçlarla gerekirse özel mekanlarda her özel gereksinimli
grup için farklı olarak geliştirilmiş özel programlarla verilen eğitimdir (Baykoç Dönmez,
2010). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğine göre özel eğitim; özel eğitim gerektiren
bireylerin eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş
eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda
sürdürülen eğitimdir.
Özel Eğitimin Amaçları
Özel eğitim, Türk Milli Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda, özel
eğitime ihtiyacı olan bireylerin;
• Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş birliği
içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş olarak yetişmelerini,
• Toplum içinde bağımsız yaşamaları ve kendi kendilerine yeterli bir duruma gelmelerine
yönelik temel yaşam becerilerini geliştirmelerini,
• Uygun eğitim programları ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak eğitim
ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve meslek
alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlar.
• 11 •
Özel Eğitimin Temel İlkeleri
Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda özel eğitimin temel
ilkeleri şunlardır:
• Özel eğitime ihtiyacı olan tüm bireyler; eğitim ihtiyaçları, ilgi, yetenek ve yeterlilikleri
doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.
• Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine erken yaşta başlanır.
• Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden
mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.
• Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim performansları dikkate alınarak, amaç,
içerik, öğretim süreçlerinde ve değerlendirmede uyarlamalar yapılarak, akranları ile birlikte
eğitilmelerine öncelik verilir.
• Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz
sürdürülebilmesi için, rehabilitasyon hizmetlerini sağlayacak kurum ve kuruluşlarla iş
birliği yapılır.
• Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin bireysel yeterlilikleri, tüm gelişim alanlarındaki
özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri dikkate alınarak bireyselleştirilmiş
eğitim planı geliştirilir ve eğitim programları bireyselleştirilerek uygulanır.
• Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katılımları ve eğitimleri
sağlanır.
• Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, üniversitelerin ilgili bölümleri ve özel
eğitime ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşları ile iş
birliği içinde çalışılır.
• Özel eğitim hizmetleri; özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, toplumla etkileşim ve
karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır. (Özel Eğitim Hizmetleri
Yönetmeliği, 2012)
